Rozdzielność majątkowa a długi – co trzeba wiedzieć?

Każdy z pewnością wie, że z zasady majątek współmałżonków jest wspólny (z pewnymi wyjątkami). Wspólnota majątkowa małżonków odnosi się zarówno do posiadanych ruchomości i nieruchomości, a także gotówki, jak i zobowiązań finansowych. To, że jest ona stanem domyślnym, który występuje w przypadku większości małżeństw, nie oznacza jednak, że jest jedynym rozwiązaniem. Przeciwnie – istnieje też takie rozwiązanie, jak rozdzielność majątkowa.

Już sama nazwa daje pewną wskazówkę odnośnie do tego, w jaki sposób ona działa, natomiast wiele osób zastanawia się, jak ma się ona konkretnie do zobowiązań finansowych zaciągniętych przez jednego z małżonków. W takim razie rozdzielność majątkowa a długi – co warto wiedzieć na ten temat? Kto może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za brak spłaty zobowiązania, w przypadku, gdy istnieje rozdzielność majątkowa? Odpowiadamy!

Rozdzielność majątkowa a długi – na czym polega umowa małżeńska?

Każdy z pewnością słyszał kiedyś o czymś takim, jak intercyza. Tak określa się zazwyczaj formę umowy zawieranej przed zawarciem związku małżeńskiego, w której ustalane są kwestie dotyczące wspólności majątkowej czy też rozdzielności majątkowej.  Można za jej pomocą rozszerzyć ustawową wspólność majątkową (na przykład sprawić, aby do wspólności majątkowej weszły ruchomości i nieruchomości posiadane już przed wejściem w związek małżeński), ograniczyć ją bądź całkowicie ją wykluczyć.

Warto jednak wiedzieć, że intercyza to nazwa potoczna i tak naprawdę mówimy o tak zwanej umowie majątkowej małżeńskiej. Co więcej, umowa majątkowa małżeńska to dokument zawierany niekoniecznie w okresie narzeczeństwa. Można go także podpisać już po zawarciu małżeństwa, aby ustalić zasady dotyczące współwłasności majątku małżonków lub jej braku.

Co istotne, podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej jest możliwe zarówno od razu po zawarciu małżeństwa, jak i nawet po kilkudziesięciu latach jego trwania. Nie ma tutaj określonego limitu. W związku z tym rozdzielność majątkowa a długi to kwestia, która może zainteresować także osoby pozostające we wspólnocie majątkowej przez wiele lat.

Niezależnie od tego, czy chcemy podpisać umowę małżeńską jeszcze przed ślubem, czy też po, powinniśmy w tym celu udać się do notariusza. Żeby była uznana za ważną, umowa majątkowa małżeńska powinna bowiem mieć formę aktu notarialnego.

Rozdzielność majątkowa a długi – odpowiedzialność małżonka

W przypadku zobowiązań finansowych zaciąganych po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej, jeden małżonek nie jest odpowiedzialny za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego. W praktyce oznacza to, że nie może być od niego wymagana spłata zadłużenia w przypadku, gdy nie zrobi tego druga osoba. Jego ruchomości i nieruchomości są bezpieczne i nie mogą zostać poddane egzekucji komorniczej, o ile formalnie należą tylko do niego, a nie do osoby zadłużonej.

Żeby jednak tak się stało, musi zostać spełniony kluczowy warunek. Otóż pożyczkodawca czy też kredytodawca powinien zostać przez klienta poinformowany, że co prawda jest on w związku małżeńskim, ale z rozdzielnością majątkową. Dlaczego jest to takie istotne? Otóż jeśli potencjalny wierzyciel wie, że jesteśmy po ślubie, ale myśli, że mamy wspólnotę majątkową, korzystniej obliczy naszą zdolność kredytową.

Będzie też traktował udzielenie zobowiązania jako mniej ryzykowne, z uwagi na fakt, że przy wspólnocie majątkowej w razie opóźnień w spłacie można ściągnąć należność także z majątku drugiego małżonka. W praktyce oznacza to, że zatajenie rozdzielczości majątkowej przed bankiem może zostać potraktowane jako wyłudzenie kredytu i sprawia, że przy tym konkretnym zobowiązaniu rozdzielność majątkowa nie ma mocy i możliwe jest egzekwowanie spłaty od obu małżonków.

Z oczywistych względów rozdzielność majątkowa nie będzie respektowana także w przypadku, gdy małżonkowie złożą wniosek kredytowy wspólnie. Mają oni oczywiście taką możliwość, ponieważ o kredyt można starać się wspólnie z dowolną osobą i nie jest do tego potrzebna wspólność majątkowa. Kredyt można zaciągnąć na przykład z przyjacielem, członkiem rodziny czy nawet kimś całkowicie obcym, więc nic nie stoi na przeszkodzie, aby wziąć go wspólnie mimo rozdzielczości majątkowej.

Czasami może to być wręcz konieczne. Na przykład w przypadku kredytów hipotecznych, które wymagają wysokiej zdolności kredytowej i zaciągnięcie ich wspólnie jest niekiedy niezbędne, aby otrzymać pozytywną decyzję kredytową. Musimy jednak mieć świadomość tego, że w razie problemów ze spłatą zobowiązania bank będzie domagał się zwrotu od obu małżonków.

Rozdzielność majątkowa po zawarciu małżeństwa a długi

Z uwagi na to, że nie trzeba podpisywać umowy majątkowej małżeńskiej przed wejściem w związek małżeński czy nawet niedługo potem, a można to zrobić w dowolnym momencie, pojawia się kilka kluczowych pytań. Przede wszystkim można spotkać się z zapytaniami o to, jak rozdzielność majątkowa a długi wygląda w przypadku, gdy przed zawarciem umowy majątkowej któryś z małżonków zaciągnął już jakieś zobowiązanie finansowe.

Otóż umowa majątkowa małżeńska nie ma mocy wstecznej. To oznacza, że do momentu jej zawarcia, gdy została zawarta już po ślubie, obowiązywała wspólność majątkowa i za długi zawarte w tym czasie odpowiedzialni są oboje z małżonków. Nawet jeśli formalnie umowę zawarł tylko jeden z nich. Rozdzielność majątkowa dotyczy tylko długów zawartych przez jednego małżonka, już po zawarciu umowy i przy poinformowaniu wierzyciela o jej obowiązywaniu (zwykle pytanie o ustrój małżeński pojawia się we wnioskach kredytowych po tym, jak wskażemy swój stan cywilny).

Warto w tym momencie zauważyć, że jeśli przed umową o rozdzielności majątkowej nie zawieraliśmy żadnych innych umów dotyczących rozszerzania czy poszerzania wspólności majątkowej, obowiązuje ona na zasadach domyślnych. W związku z tym w skład wspólności majątkowej nie wchodziły między innymi ruchomości i nieruchomości posiadane przez każdego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego, a także ruchomości i nieruchomości otrzymane w ramach spadku przeznaczonego tylko dla jednego z nich.

Rozdzielność majątkowa a długi – kiedy warto się na nią zdecydować?

Rozdzielność majątkowa a długi to złożona kwestia. Nie można powiedzieć, aby rozdzielność majątkowa była jednoznacznie lepsza od wspólności majątkowej i vice versa. Faktycznie, rozdzielność majątkowa chroni przed długami małżonka (o ile zostały dotrzymane pewne warunki), natomiast może sprawić, że na przykład w przypadku rozwodu później jedna ze stron będzie czuła się pokrzywdzona. Warto pamiętać, że poza całkowitą rozdzielnością są też inne opcje, takie jak wyłączenie pewnych składników majątku ze wspólności majątkowej.

O rozdzielności warto pomyśleć przede wszystkim w sytuacji, kiedy podejrzewamy, że będziemy musieli zaciągnąć jakieś zobowiązania finansowe i nie mamy stuprocentowej pewności, że będziemy w stanie spłacić je w terminie. Na taki krok decydują się często również drobni przedsiębiorcy. Przy prowadzeniu jednoosobowej działalności gospodarczej odpowiada się za długi firmowe całym swoim majątkiem, a jeśli ma się wspólność majątkową, to również majątkiem wspólnym.

Nawet najlepiej zarządzana firma może wpaść w problemy finansowe z różnorodnych względów, więc dla bezpieczeństwa wielu polskich przedsiębiorców woli przed założeniem firmy ustanowić rozdzielność majątkową.

Czy można cofnąć rozdzielność majątkową?

Warto wiedzieć, że w przypadku, gdy z jakiegoś powodu rozdzielność majątkowa nie będzie już dla nas korzystna czy optymalna, w dowolnym momencie można powrócić do wspólności majątkowej. Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby zmodyfikować jej zapisy i na przykład stworzyć wspólność majątkową, ale tylko w ograniczonym zakresie. Żeby to zrobić, powinniśmy udać się do notariusza.

Należy w tym momencie jeszcze raz podkreślić, że umowa małżeńska i wszelkie postanowienia odnośnie do majątku w niej zawarte nie mają działania wstecznego. Jeśli więc rozwiążemy umowę lub zmienimy ją na jakąś formę wspólności majątkowej, rzeczona wspólność nastanie dopiero w tym momencie.

Jeśli więc na przykład w czasie trwania rozdzielności majątkowej jeden z małżonków nabył nieruchomość i formalnie należała ona tylko do niego, to wraz z rozwiązaniem umowy małżeńskiej nie stanie się on automatycznie własnością drugiego współmałżonka, ponieważ będzie częścią majątku osobistego tego pierwszego.

Jako ciekawostkę można dodać, że prawo ustanawiania ustroju małżeńskiego mają nie tylko sami małżonkowie, ale w niektórych sytuacjach może je mieć także sąd. Przykładowo w sytuacji, gdy jeden z małżonków w sposób nieodpowiedni rozporządza wspólnym majątkiem i naraża współmałżonka na trudną sytuację finansową (na przykład jest uzależniony od hazardu), sąd może wprowadzić przymusową rozdzielność majątkową.

W przeciwieństwie do rozdzielności majątkowej ustanowionej przez samych małżonków na mocy umowy, gdy robi to sąd, możliwa jest rozdzielność z datą wsteczną. Również niekiedy wierzyciel może wnioskować do sądu o wprowadzenie określonego ustroju małżeńskiego, jeśli uważa, że dzięki temu zwiększą się jego szanse na skuteczne przeprowadzenie egzekucji i odzyskanie swojej należności.

Rozdzielność majątkowa a długi – podsumowanie

Rozdzielność majątkowa a długi to ciekawy temat, z którym powinna zapoznać się każda osoba, która pozostaje w związku małżeńskim lub planuje go zawrzeć. Nawet jeśli aktualnie nie jest zadłużona i nie spodziewa się, aby miała się taka stać. Nigdy bowiem do końca nie wiadomo, co się stanie, a rozdzielność majątkowa w niektórych przypadkach może okazać się niezwykle cenna i pozwolić uniknąć katastrofy. Oczywiście, nie zawsze będzie ona dobrym wyborem – wiele zależy od okoliczności.

Warto jednak wiedzieć, że coś takiego jak rozdzielność majątkowa istnieje i na czym mniej więcej polega, aby w razie czego móc podjąć pewne kroki, żeby z niej skorzystać. Co istotne, na rozdzielność majątkową można zdecydować się nie tylko przed zawarciem małżeństwa lub na samym jego początku, a w dowolnym momencie. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby na przykład zamienić wspólnotę majątkową na rozdzielność po nawet kilkudziesięciu latach. Jednocześnie należy wziąć pod uwagę, że nie obejmie ona długów zaciągniętych przed powstaniem rozdzielczości i dalej odpowiedzialni będą za nie dwoje z małżonków.