Jeśli ktoś nie mógł lub nie chciał załatwić jakiejś oficjalnej sprawy (w urzędzie, na poczcie, w sądzie i nie tylko) samodzielnie i zapytał, czy mógłby to zrobić ktoś inny, jest bardzo prawdopodobne, że w odpowiedzi usłyszy frazę pełnomocnictwo (lub ewentualnie upoważnienie). Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że to bardzo prosta sprawa, ale w rzeczywistości okazuje się ona stosunkowo złożona. Choćby z racji na to, że istnieją różne rodzaje pełnomocnictwa, które dokładnie w tym artykule omówimy. Dodatkowo nie zawsze dowolnie wybrana osoba będzie mogła naszym pełnomocnikiem zostać – wszystko zależy tutaj od okoliczności. Prędzej czy później poznanie informacji w tym zakresie może się przydać, w związku z czym zachęcamy do uważnego zapoznania się ze zgromadzonymi poniżej wskazówkami. Czym jest pełnomocnictwo? W telegraficznym skrócie pełnomocnictwo jest prawem do wykonywania pewnych czynności za inną osobę, z takim skutkiem prawnym, jakby wykonywała je ona samodzielnie. Pełnomocnictwo można uzyskać na dwa sposoby: z woli danej osoby, która upoważnia kogoś do pełnienia roli pełnomocnika, bądź z mocy prawa. Przykładem tego pierwszego sposobu na nabywanie pełnomocnictwa jest udzielenie adwokatowi prawa do reprezentowania nas w sądzie w określonej sprawie. Z kolei do drugiej kategorii należy pełnomocnictwo, jakie sprawują nad dzieckiem rodzice mający pełnię praw rodzicielskich do ukończenia przez nie 18 roku życia. Nie trzeba takiego pełnomocnictwa nadawać indywidualnie – jako rodzice dane osoby otrzymują je automatycznie, właśnie z mocy stosownych zapisów prawa. Nie ma w tym wypadku mowy o wydaniu przez dziecko upoważnienia do pełnomocnictwa, ponieważ osoby niepełnoletnie nie mają zdolności do czynności prawnych lub (powyżej 13 roku życia) mają jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Jakie są rodzaje pełnomocnictwa? Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że wyróżnia się kilka rodzajów pełnomocnictwa: ogólne, rodzajowe, szczególne i procesowe. Zanim więc udzielimy komuś pełnomocnictwa, powinniśmy dobrze się zastanowić, jaki typ będzie w danym przypadku najlepszy, aby potem nie żałować i nie musieć marnować czasu na dokonywanie zmian. Jak łatwo się domyślić, to pierwsze ma stosunkowo luźno zdefiniowany zakres i stosuje się je w przypadku potrzeby powierzenia komuś ogólnego zarządu nad swoimi sprawami. Pełnomocnictwo rodzajowe z kolei określa pewien zakres i rodzaj działań, które pełnomocnik może w imieniu danej osoby wykonywać. Pełnomocnictwo szczególne stosuje się, kiedy jest potrzeba załatwienia przez daną osobę jednej konkretnej sprawy, na przykład pośredniczenia w sprzedaży nieruchomości. Ostatnie z wymienionych, a więc pełnomocnictwo procesowe, dające możliwość reprezentacji przed sądem cywilnym lub karnym w określonej sprawie. Pełnomocnictwo ogólne czy szczególne – które wybrać? Pełnomocnictwo ogólne co do zasady powinno mieć formę pisemną. Pozwala ono między innymi na załatwianie spraw urzędowych, odbieranie wezwań, zawiadomień czy zwykłej korespondencji danej osoby, czy też składanie w jej imieniu oświadczeń i wniosków w różnych urzędach. Nie dotyczy ono jednej konkretnej czynności, a ma charakter ciągły. Tego typu rozwiązania stosują na przykład osoby, które nie mają czasu, aby załatwiać różnego rodzaju formalności urzędowe i wolą, aby robili to za nich członkowie rodziny. Może się także przydać w przypadku poważnej choroby, która na dłuższy czas uniemożliwia samodzielne wykonywanie wymienionych wcześniej czynności. Z kolei pełnomocnictwo szczególne najlepiej zastosować, jeśli wiemy, że nie będziemy potrzebowali od danej osoby pomocy w różnym czasie i różnych sprawach, a tylko mamy jedną, konkretną rzecz, którą chcielibyśmy, aby się zajęła. W ten sposób nie ma ryzyka, że wykona ona czynność spoza zakresu swoich kompetencji. Co bardzo ważne, jeśli czynność szczególna, która ma zostać wykonana, wymaga zachowania formy notarialnej, to taką formę powinno mieć również pełnomocnictwo. W praktyce oznacza to, że jeśli na przykład musimy zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości u notariusza, to tam również konieczne będzie wcześniej udzielenie pełnomocnictwa pośrednikowi. Notariusz upewni się, że pełnomocnictwo zostanie zawarte poprawnie i w pełni zgodnie z prawem. Biorąc pod uwagę, jak ogromne znaczenie mają umowy tego typu, łatwo zrozumieć, dlaczego wprowadzono w ich przypadku taki wymóg. Kto może zostać pełnomocnikiem? To, kto może pełnić rolę pełnomocnika, zależne jest do tego, do czego chcemy daną osobę upoważnić. Jeśli chcemy, aby ktoś reprezentował nas w sprawach cywilnych przed sądem, mamy kilka możliwości. W takiej sytuacji akceptowalni prawnie pełnomocnicy to adwokaci, radcy prawni, przedstawiciel istotnego dla sprawy organu państwowego lub członkowie najbliższej rodziny (współmałżonek, rodzic, dziecko). Należy podkreślić, że prawa do reprezentowania klienta przed sądem nie mają prawnicy, którzy ukończyli studia jednolite magisterskie, ale nie zakończyli z powodzeniem aplikacji radcowskiej lub adwokackiej. 1 Źródło: https://www.rp.pl/uslugi-ceny-zarobki/art2640871-pomoc-prawna-polak-sam-sobie-adwokatem Dlaczego tak jest? W oczach prawodawcy nie mają oni jeszcze wystarczających kompetencji, przede wszystkim w sferze praktycznej, aby zapewnić adekwatną jakość obsługi prawnej. Dopuszczenie osób nieposiadających odpowiednich kwalifikacji do świadczenia usług reprezentacji prawnej mogłoby doprowadzić do rażących pomyłek i w konsekwencji niesprawiedliwych procesów. W sprawach karnych reprezentacja przed sądem jest ograniczona do adwokata lub radcy prawnego. Swego czasu radca prawny nie miał takiej możliwości, ale zmieniło się to w 2015 roku, kiedy to w dużej mierze zrównano ze sobą te dwa zawody. W przypadku spraw administracyjnych w urzędach i instytucjach państwowych możliwości są znacznie szersze. Wystarczy, aby kandydat na pełnomocnika był pełnoletni i posiadał pełną zdolność do czynności prawnych, nie musi to być osoba o wykształceniu prawniczym. To właśnie ten aspekt będzie nas interesował, jeśli na przykład chcemy, aby ktoś mógł załatwić za nas sprawę w ZUS-ie czy innej podobnej instytucji. Co powinno zawierać poprawne pełnomocnictwo? Jeśli konieczne jest potwierdzenie pełnomocnictwa u notariusza, zapewne wskaże nam on, co koniecznie musi znaleźć się w dokumencie pełnomocnictwa, aby spełniał on wszelkie wymagania prawne. Jednak w przypadku, gdy sporządzamy pełnomocnictwo samodzielnie, z pewnością chcielibyśmy wiedzieć, czego nie może w nim zabraknąć, aby było ważne. Wśród kluczowych elementów pełnomocnictwa można wymienić: datę i miejsce stworzenia dokumentu, wyraźne oznaczenie dokumentu jako pełnomocnictwo, dane osobowe obu stron (dającego pełnomocnictwo i pełnomocnika), zakres pełnomocnictwa (jakiego rodzaju czynności ma ono obejmować), własnoręczny podpis osoby udzielającej pełnomocnictwa. Przez dane osobowe obu stron należy rozumieć nie tylko imiona i nazwiska, ale też numery PESEL i inne kluczowe informacje, które pozwolą precyzyjnie zidentyfikować, o kogo chodzi. Jak odwołać pełnomocnictwo? Osoba udzielająca danej osobie pełnomocnictwa ma prawo w dowolnym momencie częściowo lub całkowicie je wycofać. Częściowe wycofanie pełnomocnictwa może na przykład działać w ten sposób, że udzielone zostało pełnomocnictwo rodzajowe do trzech typów czynności, a postanowiliśmy cofnąć tylko jedno lub dwa z nich. Odwołanie pełnomocnictwa, niezależnie od jego typu, nie wymaga zgody pełnomocnika. Można złożyć je w różnej formie, włącznie z ustną (z jednym wyjątkiem, który za chwilę omówimy). Żeby jednak nie było żadnych wątpliwości w późniejszym ustaleniu, czy na pewno do niego doszło (gdyby na przykład mimo ustnego zawiadomienia były pełnomocnik dalej próbował podejmować czynności za daną osobę), najlepiej zachować formę pisemną. Może to być oświadczenie napisane odręcznie bądź akt notarialny. Odwołanie pełnomocnictwa aktem notarialnym, a nie w inny sposób, będzie obowiązkowe tylko w przypadku, gdy udzielone pełnomocnictwo dotyczy czynności związanych z przenoszeniem własności nieruchomości. W odwołaniu pełnomocnictwa powinny znajdować się podobne informacje, jak w dokumencie je nadającym, a więc między innymi odpowiedni tytuł, dane obu stron i podpis. Nie może też zabraknąć informacji na temat tego, w jakim stopniu i w odniesieniu do jakich czynności pełnomocnictwo jest wycofywane. Ile kosztuje pełnomocnictwo? W przypadku dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa szczególnego występuje opłata skarbowa, a więc opłata na rzecz państwa, opiewająca na kwotę 17 złotych. Będziemy więc musieli uiścić taką opłatę na przykład w przypadku udzielania adwokatowi lub radcy prawnemu pełnomocnictwa do reprezentowania nas w sprawach cywilnych, lub karnych. Wyjątkiem jest tutaj pełnomocnictwo szczególne udzielane osobom najbliższym, w jego przypadku można mówić o zwolnieniu z opłaty skarbowej. 2 Źródło: https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/924760,rodzaje-pelnomocnictw-podatnika.html Opłaty skarbowe nie są pobierane również w przypadku pełnomocnictwa ogólnego. Warto natomiast pamiętać, że opłata skarbowa to nie to samo, co taksa notarialna. Jeśli z wyboru lub z konieczności, jak w przypadku pełnomocnictwa przy sprzedaży nieruchomości dokument stwierdzający udzielenie pełnomocnictwa przyjmie formę aktu notarialnego, to nie obejdzie się bez zapłacenia notariuszowi za jego usługi, a więc bez taksy notarialnej. Wynosi ona 30 złotych + VAT w przypadku, gdy upoważniamy pełnomocnika do jednej czynności lub 100 złotych + VAT przy upoważnieniu do wielu czynności. Czy pełnomocnictwo jest tym samym, co upoważnienie? Pełnomocnictwo i upoważnienie nie są tym samym, chociaż w mowie potocznej czasami używa się tych wyrażeń zamiennie. Jak już wiemy, w ramach pełnomocnictwa możemy dokonywać czynności mających skutki prawne, takie jak, chociażby zawarcie jakiejś umowy. Upoważnienie ma znacznie węższy zakres. Pozwala jedynie na odebranie w czyimś imieniu jakiegoś dokumentu lub też złożenie go do organu państwowego. Tak więc osoba, która posiada upoważnienie, może odebrać czyjąś pocztę lub wyniki badań bądź złożyć wniosek w sądzie, ale nie będzie już w stanie na przykład zawrzeć za nią umowy sprzedaży nieruchomości. W przypadku, gdy nie ma konieczności, aby dana osoba miała większe uprawnienia, najlepiej ich jej nie przyznawać w drodze pełnomocnictwa, a pozostać przy upoważnieniu, ponieważ jest to rozwiązanie bezpieczniejsze. Pełnomocnictwo – podsumowanie Jest wiele sytuacji, w których pełnomocnictwo jest przydatne czy wręcz niezbędne. Niekiedy nie mamy czasu, możliwości lub wiedzy, aby poradzić sobie z daną kwestią, więc umożliwienie dokonania jej innej osobie okazuje się najlepszym sposobem na rozwiązanie problemu. Zwłaszcza jeśli mówimy o skomplikowanej sprawie przed sądem, czy to cywilnym, czy tym bardziej karnym. Działając samodzielnie, narażamy się na osiągnięcie znacznie gorszych skutków czy popełnienie niepotrzebnych, kosztownych błędów. Jednocześnie należy pamiętać, aby uważać, kogo ustanawia się swoim pełnomocnikiem. Zwłaszcza jeśli jest to pełnomocnictwo ogólne lub pełnomocnictwo szczególne w sprawach ważnych. W przypadku, kiedy pełnomocnikiem ma zostać nie członek rodziny, a ktoś obcy, na przykład adwokat, warto sprawdzić opinie na jego temat, aby ostatecznie cieszyć się pożądanym wynikiem sprawy.
