Śmierć bliskiej osoby to zawsze bardzo ciężkie przeżycie. Nie pomaga w poradzeniu sobie z nią fakt, że sprawy formalne, takie jak chociażby kwestia dziedziczenia, mogą przeciągać się jeszcze miesiące, jeśli nie lata. Jest to o tyle problematyczne, że często pieniądze są nam potrzebne jak najszybciej, na przykład na organizację pogrzebu. Bank jednak blokuje rachunek osoby zmarłej i musimy czekać, aż kwestia dziedziczenia ostatecznie się rozstrzygnie. Czy jednak na pewno? Dyspozycja na wypadek śmierci jest rozwiązaniem, które może okazać się w tym przypadku niezwykle użyteczne. Tylko na czym ona polega? Jak wykonać zapis na wypadek śmierci? Czym jest dyspozycja na wypadek śmierci? Dyspozycja na wypadek śmierci jest poleceniem, jakie posiadacz rachunku może wydać bankowi lub SKOK-owi. W jego wyniku po śmierci składającego dyspozycję znajdujące się na danym rachunku środki zostaną bezzwłocznie udostępnione do odebrania wskazanym osobom, zanim jeszcze dojdzie do formalnego podziału majątku. Jest to możliwe, ponieważ zapis na wypadek śmierci wyłącza środki zgromadzone na koncie ze składu spadku. Nie są więc one (z pewnym wyjątkiem, który zostanie omówiony w dalszej części artykułu) brane pod uwagę podczas szacowania i podziału spadku. Dyspozycja na wypadek śmierci wydawana jest konkretnemu bankowi lub SKOK-owi, a więc jeśli dana osoba ma kilka rachunków w innych bankach, dla każdego musi wydać oddzielną dyspozycję. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby różne rachunki podzielić między różne osoby i w odmiennych proporcjach. Żeby jednak zapis na wypadek śmierci mógł być skutecznie wypełniony, musi spełnić pewne wymogi formalne. W przeciwnym wypadku albo fundusze nie będą wypłacone, albo trzeba je będzie zwrócić spadkobiercom testamentowym bądź ustawowym zmarłego. Jak złożyć dyspozycję na wypadek śmierci? Zależnie od banku, dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może zostać złożona pisemnie lub elektronicznie. Formularze w różnych bankach się różnią, ale najważniejsze elementy pozostają te same: nasze własne dane osobowe, dane rachunków bankowych, z których ma być wykonana dyspozycja, a także dane i udział w podziale środków osób, które mają być beneficjentami dyspozycji. Kto może być zawarty w dyspozycji na wypadek śmierci? Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w ramach jednej dyspozycji rozdysponować środki między kilka różnych osób. Nie mogą to jednak być osoby całkowicie przypadkowe: prawo jasno określa, kto może znaleźć się w dyspozycji na wypadek śmierci, aby była ona ważna. W przypadku banków, są to będący spadkobiercami ustawowymi, najbliżsi członkowie rodziny zmarłego, a więc: małżonek lub małżonka rodzice dzieci rodzeństwo. Podobnie wygląda lista krewnych, na rzecz których można wykonać zapis na wypadek śmierci w SKOK-u: małżonek dzieci rodzice dziadkowie rodzeństwo. Dyspozycję na wypadek śmierci można wykonać na rzecz danej osoby nawet, jeśli nie została ona ujęta w testamencie. Jak już bowiem zostało wspomniane, w odniesieniu do samego rachunku bankowego dyspozycja ma pierwszeństwo przed testamentem czy tradycyjnym dziedziczeniem ustawowym. Limit wysokości wypłat z dyspozycji Warto wiedzieć, że wysokość dyspozycji wkładem na wypadek śmierci jest przez prawo ograniczona. Dla dyspozycji w bankach wynosi ona dwudziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród w zysku z miesiąca poprzedzającego śmierć autora dyspozycji. Nie jesteśmy więc, w momencie wydawania dyspozycji, w stanie do końca przewidzieć, jaką maksymalnie kwotę otrzymają zawarte w niej osoby. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku jest regularnie ogłaszane na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego przez jego Prezesa. W grudniu 2019 wynosiło ono 5603,66 złotych, co oznacza, że dla osoby zmarłej w styczniu 2020 roku maksymalna kwota dyspozycji to 112 073,20 złotych. Należy pamiętać, że limit dotyczy łącznie wszystkich dyspozycji, jakie złożymy, a nie odnawia się dla każdego oddzielnego rachunku. Oznacza to, że jeśli mamy dwa rachunki bankowe, to możemy na obu wykonać dyspozycję odnośnie kwoty na przykład 56 036,6 złotych, co łącznie da nam maksymalną możliwą kwotę. Nie musimy oczywiście dzielić limitu dyspozycji między rachunkami po równo – możemy na jednym rachunku wykonać przykładowo dyspozycję odnośnie kwoty 100 000 złotych, a na drugim – 12 073,20 złotych. Dyspozycję można wydać na całość rachunku, dokładną kwotę lub część procentową (czyli na przykład 50% dla jednej osoby, 50% dla drugiej). Dla rachunków w SKOK-ach limit wysokości dyspozycji to suma przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie 5 lat kalendarzowych poprzedzających wypłatę. Również limit ten dotyczy łącznie wszystkich rachunków w SKOK-ach i wszystkich dyspozycji, jeśli było ich więcej niż jedna. Co się dzieje ze środkami przechowywanymi na koncie powyżej limitu dyspozycji? Wchodzą one w część spadku i będą mieli prawo do ich wypłaty spadkobiercy po potwierdzeniu swojego prawa do spadku. Jak można było zauważyć, osoby, wobec których można ustanowić dyspozycję pokrywają się z dziedzicami ustawowymi – w związku z tym w wielu przypadkach środki nieobjęte dyspozycją trafią do tych samych osób, jednak znacznie później i być może w innej proporcji. Czy spadkobiercy mogą podważyć dyspozycję? Jak już zostało wspomniane, dyspozycja wyłączona jest ze spadku. Wobec tego spadkobiercy w razie wydania dyspozycji mogą domagać się w ramach spadku tylko tej części środków, która nie została objęta dyspozycją, czy to celowo, czy w związku z limitem. Jeśli z jakiegoś powodu osobie wymienionej w dyspozycji wydano większą ilość środków, niż została jej zapisana lub niż wynosi limit, spadkobiercy mają prawo wnioskować o zwrot nadwyżki. Co ma pierwszeństwo przed dyspozycją? Wiemy już, że zapisy testamentu lub dziedziczenie ustawowe nie ma pierwszeństwa przed dyspozycją na wypadek śmierci. Czy istnieje jednak coś, co takie pierwszeństwo ma? Tak. Nawet jeśli wydana została dyspozycja, to w pierwszej kolejności pobiera się środki z rachunku tytułem zwrotu świadczeń z ubezpieczeń i zabezpieczeń społecznych, które nie były już należne z racji śmierci właściciela rachunku. Oznacza to w praktyce, że zanim dojdzie do wykonania dyspozycji, odebrana może być na przykład kwota ostatniej emerytury, wypłaconej za okres, kiedy dana osoba już nie żyła. Ponadto przed dyspozycją, a po zwrocie mylnie wysłanych środków znajduje się jeszcze jedna istotna pozycja, a mianowicie zwrot kosztów pogrzebu. Może go otrzymać osoba, która przedstawi bankowi zarówno akt zgonu, jak i rachunki za wydatki związane z pogrzebem posiadacza rachunku. Dopiero po odjęciu tych dwóch wydatków wykonuje się dyspozycję. Czy można odmówić przyjęcia środków z dyspozycji? Zapisane nam w ramach dyspozycji na wypadek śmierci środki możemy, ale nie musimy przyjąć. Rezygnacja z wypłaty dyspozycji będzie równoznaczna z przejściem tej kwoty w skład spadku. Dyspozycja na wypadek śmierci a zbyt niska ilość środków na koncie Załóżmy, że zapisaliśmy dwóm osobom (kwotowo, nie procentowo) po 50 000 złotych, ale w momencie śmierci ostatecznie na rachunku znajduje się tylko 30 000 złotych. W wypadku, kiedy kwota dyspozycji przekracza kwotę na rachunku, dyspozycja wciąż jest wypłacalna, ale w kwocie proporcjonalnie mniejszej. Oznacza to, że w wymienionym przypadku obie osoby mogłyby liczyć na 15 000 złotych. Co, jeśli środki nie zostały podzielone po równo? Zasada jest dokładnie taka sama. Jeśli jednej osobie zapisano na przykład 60 000 złotych, a drugiej 30 000 złotych, to z rachunku opiewającego na 30 000 złotych pierwszej osobie zostanie wypłacone 20 tysięcy, a drugiej – 10 tysięcy. Jak odebrać środki z dyspozycji? Odbiór środków z dyspozycji jest bardzo prosty i szybki. Jest to zgodne z głównym założeniem dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, a więc możliwością jak najszybszego uzyskania funduszy zawartych na rachunku zmarłego. Wystarczy, aby osoba wskazana w dyspozycji udała się do oddziału banku lub SKOK-u, w którym funkcjonował rachunek, a zostaną jej wypłacone należne środki. Powinna jednak w tym celu mieć przy sobie dowód osobisty lub inny dokument tożsamości, a także akt zgonu posiadacza rachunku. Banki i SKOK-i mają obowiązek informacyjny wobec osób wskazanych w dyspozycji Możliwe, że w momencie śmierci krewnego nawet nie będziemy świadomi tego, że znajdujemy się w jego dyspozycji na wypadek śmierci. Może się tak zdarzyć, jeśli na przykład mamy złe relacje albo nie starczyło czasu na to, aby nas o tym powiadomić. Nie musimy jednak obawiać się, że z tego powodu utracimy możliwość wypłaty należnych nam środków. Banki i SKOK-i mają bowiem obowiązek informować osoby wskazane w dyspozycji o tym fakcie w razie śmierci właściciela rachunku. Czy dyspozycję można zmienić lub odwołać? Dyspozycja na wypadek śmierci może być w każdej chwili zmieniona bądź całkowicie odwołana przez jej autora. Nie istnieją żadne limity odnośnie tego, jak często można w dyspozycji dokonywać zmian. Po odwołaniu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustanowić ją ponownie, jeśli będziemy mieli taką ochotę. Bank nie może odmówić nam możliwości wykonania dyspozycji, nie ma także żadnej kontroli nad tym, komu i w jakiej kwocie zapisujemy środki. Należy jednak pamiętać, że nie ważne jaką kwotę zapiszemy, środki zostaną wypłacone tylko do wysokości limitu, a beneficjentami dyspozycji mogą być tylko określone osoby z najbliższej rodziny. Zapis na wypadek śmierci a podatek od spadków i darowizn Chociaż dyspozycja na wypadek śmierci wyłącza zawartość rachunków bankowych ze spadku, to wciąż wypłata środków z jej tytułu obwarowana jest podatkiem od spadków i darowizn. Jednak z racji tego, że do bycia beneficjentem dyspozycji niezbędne jest bycie ścisłym członkiem rodziny zmarłego, w praktyce wypłacenie dyspozycji nie będzie się wiązało z żadnymi kosztami. Podatku od spadku i darowizn nie muszą bowiem opłacać: małżonkowie zstępni (dzieci) wstępni (rodzice) rodzeństwo pasierbowie i pasierbice ojczymowie i macochy. Jak widać, lista ta pokrywa się z listą osób uprawnionych do bycia beneficjentem dyspozycji. Należy jednak pamiętać, że bycie zwolnionym z opłaty podatku nie oznacza, że otrzymania środków z dyspozycji nie trzeba Urzędowi Skarbowemu zgłosić. Wystarczy w terminie 6 miesięcy od śmierci osoby, która wykonała dyspozycję (lub w przeciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o możliwości wypłaty środków, jeśli nastąpiło to dalej niż pół roku po śmierci autora dyspozycji) za pomocą odpowiedniego formularza poinformować o tym fakcie naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Nie będzie się to wiązało z żadnymi dodatkowymi kosztami, a uchroni nas przed koniecznością uregulowania podatku od spadków i darowizn od nadwyżki ponad 9637 złotych z otrzymanej kwoty. Wyjątkiem jest sytuacja, w której kwota dyspozycji zsumowana z kwotami wszystkich środków otrzymanych od tej samej osoby w przeciągu 5 ostatnich lat (liczonych od roku poprzedzającego ten, w którym ostatni raz coś się otrzymało) wynosi mniej niż 9637 złotych. W takiej sytuacji nie występuje obowiązek informacyjny i nie trzeba niczego zgłaszać. Źródło: https://podatki.gazetaprawna.pl/galerie/532015,duze-zdjecie,1,podatek-od-spadkow-i-darowizn-zlozenie-korekty-nie-pozbawi-ulgi.html Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – podsumowanie Istnieje duża świadomość społeczna odnośnie zalet przygotowania testamentu, jednak nie można powiedzieć tego samego o zapisie na wypadek śmierci. Wciąż jest to stosunkowo niszowe rozwiązanie. Warto poszerzyć swoją wiedzę na ten temat, ponieważ dzięki temu w prosty sposób możemy ułatwić naszym bliskim życie po naszej śmierci. Śmierć bliskiego członka rodziny może być dewastująca nie tylko pod względem emocjonalnym, ale też finansowym, zwłaszcza jeśli dana osoba była jednym żywicielem rodziny. Dlatego też jak najszybsze uzyskanie dostępu do środków zawartych na jego koncie bankowym może okazać się niezwykle istotne.
