Polskie prawo podatkowe może wydawać się zawiłe i trudne do zrozumienia, jednak jego nieznajomość lub błędna interpretacja nie jest podstawą do zaniechania kary za jego złamanie. Uchybienia podatkowe mogą mieć bardzo poważne konsekwencje, takie jak choćby naliczanie dużych grzywien i karnych stawek podatku, nawet, jeśli prawo zostało złamane nieświadomie. VAT, czyli podatek od towarów i usług, obejmuje znaczną część transakcji dokonywanych w naszym kraju. Wiele osób zastanawia się w związku z tym, czy, jeśli bierze lub udziela pożyczki, czy to jako osoba prywatna, czy firma, konieczne będzie obliczenie i odprowadzenie takiego podatku. W takim razie, kiedy pożyczka podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a kiedy PCC? Pożyczka a VAT – jak te dwie kwestie się ze sobą łączą? W niektórych przypadkach odpowiedzi na te pytania będą bardzo proste i przejrzyste, w innych jednak niekoniecznie. Pożyczka a VAT – kiedy należy opłacić PCC, a kiedy VAT? PCC, czyli podatek od czynności cywilnoprawnych, obowiązuje, kiedy żadna ze stron nie jest płatnikiem VAT, a więc na przykład w przypadku pożyczek prywatnych (między członkami rodziny, przyjaciółmi czy nawet osobami całkowicie sobie obcymi). Jego stawka wynosi 0,5% wartości pożyczki. Co do zasady, jeśli w przypadku danej pożyczki konieczne jest opłacanie PCC (lub PCC obowiązuje, ale zostało się z niego całkowicie zwolnionym), nie trzeba opłacać podatku VAT. Z kolei w przypadku, kiedy pojawia się konieczność opłacenia podatku VAT lub został on naliczony, ale doszło do zwolnienia z niego (czyli na przykład w przypadku, kiedy udzielanie pożyczek jest trzonem działalności danej firmy, a nie robi ona tego tylko okazjonalnie), nie ma obowiązku opłacania PCC czy wypełniania jakichkolwiek dokumentów związanych z tym podatkiem. Zobacz: Pożyczka zwolniona z PCC 1 Źródło: https://www.rp.pl/Budzet-i-Podatki/306259898-Rzad-zlapal-zadyszke-w-walce-o-uszczelnienie-VAT.html Opodatkowanie VAT-em a udzielanie pożyczek jako trzon działalności Jeśli pożyczkodawca jest płatnikiem VAT, a udzielanie pożyczek jest trzonem jego działalności, kwestia podatku VAT jest bardzo prosta. Pożyczenie pieniędzy w zamian za wynagrodzenie (prowizję, odsetki od pożyczki) jest płatną usługą, która podlega pod ustawę o podatku VAT i jest objęta opodatkowaniem. Jednocześnie według 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku VAT, usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych (a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę) są całkowicie zwolnione z obowiązku opłacenia podatku od towarów i usług. W praktyce oznacza to, że chociaż świadczone usługi są objęte podatkiem VAT, to nie będzie potrzeby zapłacenia ani złotówki podatku z tego tytułu. Zwolnienie z podatku nie zmienia jednak faktu, że pożyczkodawca powinien zbierać i przechowywać wszelkie dane dotyczące transakcji podlegających opodatkowaniu. Kwestie związane z podatkiem i jego opłaceniem dotyczą jedynie pożyczkodawcy – pożyczkobiorca nie musi się nimi przejmować, niezależnie od tego, czy jest osobą prywatną, czy firmą. Jeśli chodzi o kwestie podatkowe związane z pożyczką, warto jedynie, aby zainteresował się on kwestią możliwości zakwalifikowania odsetek od zobowiązania jako kosztów uzyskania przychodów. W ten sposób następuje obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, a tym samym wysokości samego podatku. 2 Źródło: https://enerad.pl/aktualnosci/czy-to-juz-koniec-chwilowek/ Okazjonalna pożyczka a VAT – czy jest naliczany? Opodatkowanie pożyczki VAT-em w przypadku, kiedy dany podmiot co prawda jest płatnikiem VAT, ale udziela pożyczek jedynie okazjonalnie bądź zdarzyło mu się to jedynie jeden raz, jest znacznie bardziej skomplikowaną kwestią. Co więcej, wyroki różnych sądów administracyjnych w tego typu sprawach są niejednoznaczne. Przykładem może tutaj być interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 29 września 2015 r. o sygn. IBPP2/4512-647/15/EK. Można z niej wywnioskować, że w przypadku, kiedy pożyczki udzielił płatnik VAT, to można uznać ją za podlegającą opodatkowaniu tym właśnie podatkiem. Niezależnie od tego, jak często udziela on takich pożyczek, w jakim dokładnie celu są one udzielane i czy jest to trzon jego działalności, czy zazwyczaj zajmuje się czymś zupełnie innym. Dla firmy składającej wniosek oznaczało to więc, że może ona zakwalifikować udzielenie pożyczki jako płatną usługę objętą VAT-em, a jednocześnie skorzystać ze zwolnienia z podatku, które przysługuje tego typu usługom. W takiej sytuacji nie nalicza się już podatku PCC. Inne wnioski płyną jednak z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 kwietnia 2018 r., sygn. akt II FSK 1105/16, według którego jednorazowe bądź okazjonalne udzielenie pożyczki w ramach działalności gospodarczej, ale bez zamiaru prowadzenia działalności w takim zakresie, może skutkować opodatkowaniem pożyczki podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Niezależnie od tego, czy posiada on status płatnika VAT, czy nie – taka czynność może zostać zakwalifikowana jako wykonana „poza VAT-em”. W takim przypadku naliczony zostanie podatek od czynności cywilnoprawnych. Co ciekawe, jeszcze inną interpretację indywidualną wydał później dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Mowa tutaj o interpretacji z dnia 29 stycznia 2021 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.986.2020.2.KO. Płynął z niej podobny wniosek, jak z omówionej wcześniej interpretacji z 2015 roku, według które jednorazowe udzielenie pożyczki może być objęte VAT-em, nawet, jeśli zazwyczaj firma się tym nie zajmuje. Pożyczka a VAT – jak nie popełnić błędu? Jak widać, w przypadku, kiedy podatnik VAT chce udzielić pożyczki, a nie wchodzi to w skład jego typowej działalności, sprawa jest bardzo złożona. Na przestrzeni lat różne instytucje wydawały wyroki i interpretacje indywidualne przeczące sobie nawzajem. Chociaż ta z 2021 roku działa na korzyść pożyczkodawców, ponieważ pozwala ona potraktować jednorazową pożyczkę jako usługę objętą VAT-em i być zwolnionym z podatku, to nie daje ona przedsiębiorcom pełnego spokoju ducha. Najlepszym wyjściem, jeśli chcemy mieć całkowitą pewność, że w naszej konkretnej sytuacji sprawa pójdzie po naszej myśli i nie złamiemy prawa, jest zwrócenie się do właściwej Izby Skarbowej o wydanie interpretacji indywidualnej. W ten sposób uzyskamy konkretną odpowiedź, odnoszącą się do indywidualnych szczegółów sytuacji, a nie będziemy musieli sugerować się decyzją wydaną komuś innemu. Co jest uznawane za zapłatę w pożyczce? Z uwagi na fakt, że całość pożyczki jest zwolniona z podatku od towarów i usług, nie ma dużego znaczenia, od jakiej części zobowiązania obliczany jest podatek. Jako ciekawostkę można jednak dodać, że w świetle przepisów o VAT kapitał pożyczki, czyli sama pożyczona kwota, nie jest traktowana jako zapłata, jako że jest ona własnością pożyczkodawcy i sam zwrot całości kapitału nie generuje dla niego żadnych przychodów. Zapłatą za to odsetki, prowizja i inne opłaty związane z pożyczką, a więc aspekty, na których zarabiają firmy udzielające tego typu zobowiązań, czy to okazjonalnie, czy jako trzon prowadzonej działalności. Inaczej działa to w przypadku podatku od czynności cywilnoprawnych, gdzie kwotę podatku oblicza się od wartości pożyczki. Pożyczka a VAT – podsumowanie Pożyczka a VAT to ciekawy temat, którym warto się zainteresować przede wszystkim w przypadku, kiedy jest się płatnikiem VAT udzielającym pożyczek okazjonalnie. W takim przypadku indywidualne okoliczności odgrywają bardzo dużą rolę i mogą one zadecydować o tym, czy zostanie naliczony VAT (z którego jednocześnie nastąpi zwolnienie) czy PCC (z którego również w niektórych przypadkach można zostać zwolnionym). Dla wszystkich innych grup (na przykład dla firm pożyczkowych i ich klientów, zarówno indywidualnych, jak i biznesowych) sytuacja w zakresie opodatkowania VAT-em jest znacznie bardziej przejrzysta. Podatek jest nakładany, ale jednocześnie pożyczkodawca jest z niego zwolniony, a w związku z tym nie jest naliczany podatek od czynności cywilnoprawnych.
